fMRI in RUST

Over fMRI's hebben we het best vaak hier. Wat eigenlijk nog niet was uitgezocht was gewoonweg de situatie van het brein in 'rust', met fMRI beeldvorming. Wel belangrijk uiteraard. Want daarvan uit kan je dan weer gaan kijken wat bij actie gebeurt. En met dergelijke 'normaalwaarden', kan je steeds meer inzicht krijgen in neurologische en/of psychiatrische aandoeningen (wat is eigenlijk het verschil - psychiatrisch is ook neurologisch, toch?).

Om de ruststatus van het brein goed op de kaart te zetten, hebben 35 hersen-onderzoekscentra over de hele wereld de handen ineen geslagen. Die gingen oprecht globally - vd de VS tot China en ook ons eigen Leidsche LIBC. Hierdoor zijn van meer dan 1400 gezonde vrijwillers de 'resting-state' functionele MRI-data verzameld.

.

Dit levert nu de grootste fMRI-studie van het gezonde brein ooit. Deze zijn nu online beschikbaar gesteld. Nu hebben we een overzicht van netwerken van functionele connecties tussen verschillende gebieden van het brein 'in rust'.

.

Om te beginnen is al heel boeiend dat blijkt dat de resting state van deze functionele netwerken bij de groep personen vrijwel hetzelfde is.

.

Plus - hoewel de basiselementen van deze architectuur voor iedereen gelijk zijn, zijn er wel subtiele verschillen te zien.

.

Bijvoorbeel blijkt er een verschil in de betrokkenheid van verschillende hersengebieden tussen mannen en vrouwen – wat leuk aansluit bij eerdere berichten hier in CC!

Ook tussen jongeren en ouderen zijn er verschillen: er is sprake van minder connectiviteit bij ouderen. Dat kan je verwachten…. Zie boven.

Hier kan je de site met de database, van het National Institutes of Health Blueprint for Neuroscience Research bezoeken.
Hier het artikel in Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).
Ook in CC over fMRI: Hallucinaties & fMRI / OCD / Milkshakes & satisfaction!

.

Mrt '10

GEDEPERSONALISEERDE DOKTERS ?! = dat OK?

Ook dokters kunnen burn-out raken. En ook kunnen zij -jawel- een depressie ontwikkelen. Daarover hadden we het eerder in CC. Uit die studie kwam naar voren dat deze dokters ook meer risico lopen fouten te maken.
Wat merkt de patiënt ervan als zijn dokter niet goed in zijn vel/bol zit? Het zal per dokter en per patiënt verschillen. Onderzoekers stelden zich de vragen:
Hebben dokters die burn-out klachten hebben, maar blijven werken:
- Kortere gesprekken met hun patiënten?
- Minder vriendelijk/gevoelsmatige gesprekken?
- Minder gesprekken over het psychisch welbevinden van hun patiënt?
- Zetten ze de psychische klachten van hun patiënt minder goed op een rij?

.
126 huisartsen vulden checklisten in gericht op burn-out klachten. Plus hun tevredenheid met hun werk. Ook werden ze gedurende hun spreekuren op een videoband getaped. Zo verzamelden de onderzoekers zo’n films van 1890 arts- patiënt contacten.
Vd huisartsen bleek bij 7% sprake van gevoelens van uitputting, 22% gaf aan het gevoel te hebben tekort te schieten in het werk. Maar liefst 11% scoorde hoog op ‘depersonalisatie’. Zie ook deze table 2. Vd huisartsen gaf 5% aan niet tevreden te zijn met hun werk. Meer dan 25% gaf aan ontevreden te zijn over de hoeveelheid tijd die ze hadden om hun werk te kunnen verrichten.
.

Bij depersonalisatie gaat het erom de peroon dermate op zijn tenen loopt door de spanningen dat functies die normaliter geïntegreerd zijn, als het ware los van elkaar raken. In een strijd-situatie (oorlog bijvoorbeeld) is het een overlevingmechanisme. Blik op oneindig en ertegenaan. Met als gevolg dat je niet echt de omgeving en jezelf adequaat 'voelt'. In bijv een oorlogssituatie kan je je ook niet permiteren alle emoties te voelen: je moet 'overleven'. Het kan dus ook een nuttig overlevingsmechanisme zijn. Mits het tijdelijk is.

.

Als je je probeert in te leven in depersonalisatie, moet je denken aan het "...gevoel 'alsof' je…" Bijv het gevoel "… alsof je in een filmscène loopt…".. "alsof je heel zwaar bent..", "... alsof alles om je heen sneller gaat dan jij…". Dat gevoel heeft iedereen wel eens. JA - OOK jij: bijvoorbeeld als je je heel opgelaten voelt, als je bijv een praatje moet houden. Of als je ’s morgens na een nacht studeren (of feesten…), buiten loopt: "…gevoel alsof je "..vertraagd rond loopt tussen al die actieve mensen…". Bij een jet lag kan je dat ook hebben. Herkenbaar?

.

Uit de video-opnames bleek, dat huisartsen die zich oververmoeid en ontevreden voelden, gemiddeld 2 minuten langer spraken met hun pten dan huisartsen zonder klachten. Huisartsen die uitputting en depersonalisatieklachten hadden, bleken meer over psychische en sociale onderwerpen te praten met hun pten. Ze deden dit op vriendelijke, betrokken wijze. Echter, de huisartsen die eveneens het gevoel hadden tekort te schieten in hun werk, bleken minder vriendelijk te zijn, minder patiënt-gecentreerd te praten, met minder oogcontact.
De uitgeputte en gedepersonaliseerde dokter kan blijkens deze studie wel met aandacht en betrokkenheid bij zijn patiënt functioneren. Ze geven ook meer aandacht aan de psychosociale probelem van hun patient dan de gemiddelde arts.
.

Maar Confabula wil hier toch haar vraagtekens bij plaatsen. Want ik betwijfel of het contact tussen de arts en de patiënt wel 'echt' was. Voelde de patiënt zich emotioneel ook echt gehoord en gesteund in die extra tijd waarin zijn problemen voorbij kwamen? Ik betwijfel het. Als je 'gedepersonaliseerd' tegenover je patiënt zit, dan 'ben je er niet echt bij'. Dan is er een grote kans dat je als het ware op de automatische piloot functioneert.
.

Het heeft mijns inziens ook te maken met professioneel gedrag. Je moet je eigen grenzen (leren) kennen. Over professionaliteit later meer.

.

Ik kan me niet voorstellen dat een dergelijke arts-patiënt setting goed voelt. Niet voor de patiënt en niet voor de dokter. En dat het nog maar de vraag is of er een adequaat vervolg(contact) uit voort komt. Wat jij?
.

Mrt '10

OXFORD HANDBOOK in the pocket

En – als we het dan toch over interessante boekwerken hebben – ongetwijfeld heb je een deeltje van de zo’n 50 Oxford Handbooks in je bezit. Dat zijn behoorlijk volledige naslagwerkjes gericht op diverse medische specialismen. Wie is er niet ooit als co-assistent intere met die-met-de-gele-kaft, op dag 1 de afdeling opgestapt? Ook gebruikte ik de wit-groene, die daarbij met bloed besmeurd is geraakt.

Recent schreef ik een recensie voor het NTvP, over de 2e druk van het ‘Oxford Handbook of Psychiatry’.

BoekJE van maar liefst 977 pagina's – toch weer passend in de witte-jaszak. Alleen draagt Confabula geen witte jas, dat is dan weer een beetje jammer. In de handtas bij de lipgloss dan maar. Lees hier mijn volledige recensie in NTvP.

.

Mrt '10

MANNEN & VROUWEN....toch VERSCHILLEND (VI)

Mannen & vrouwen en hun verschillen. Het verschil in perceptie van depressie, wat uit het onderzoek op onze afdeling bleek, is zo’n voorbeeld.

Onderzoekers vd University of Pennsylvania hebben nu met een functionele MRI scan (Zie bijv 'weed'), het brein van 16 mannen en 16 vrouwen met elkaar vergeleken. Ze waren geïnteresseerd in het verschil in stressreactie. Naast het scannen vh brein, maten ze ook de hartslag en de cortisolconcentratie in het bloed.

.

Ze vroegen aan de proefpersonen om, terwijl ze gescand werden, in stappen van 13 achteruit te tellen. En dan beginnend bij… 1600. Dus: 1600, 1587, 1574…. Confabula schiet nu reeds in een gestressede flutter.

.

Er bleek een verschil op stress tussen de mannen en vrouwengroep. Mannen reageerden met een toegenomen bloeddoorstroming van de rechter prefrontale cortex. Dat gebied is, weet je wel, mn gericht op plannen tot actie / vechten! Vrouwen daarentegen bleken een toegenomen bloeddoorstroming van het limbisch systeem te hebben. Het gebied rond emoties / gevoel / angst maar ook liefde.

• Klik hier voor een videopresentatie over het onderzoek, ‘Men are from Mars'.

Wat Confabula ook weer boeit: we hadden het hier vaker over fMRI scans. Ik kan niet zo snel alle links geven, maar je moet maar eens scrollen. Daarbij werd ook regelmatig onderzoek gedaan naar vrouwen / mannen. Een van die onderzoeken richtte zich op de reactie van het vrouwenbrein op een baby-smile ('a natural high'). Bij fMRI onderzoek bleek dat bij vrouwen de glimlach van hun baby leidde tot activatie van diverse gebieden in het brein. Met name het ventrale tegmentale gebied, substantia nigra en het striatum. en … ... ja: de frontale kwab. Juist dat gebied wat emoties vd andere gebieden herkent en plannen maakt – de (dorsolaterale) prefrontale cortex. Dat gebied wat nu bij de rekensom bij mannen actiever werd!

.
Interessant hè? Vrouwen raken blijkbaar emotioneel vd som. En mannen komen in een activerende gedachtenstroom. En die baby doet dat juist bij vrouwen. Oh! Zou het niet aardig zijn dit ook bij mannelijke en vrouwelijke TU studenten te testen? Misschien dat vrouwelijke studenten wiskunde door die enge som ook prefrontaal geactiveerd worden!

Chocola doet 't 'm ook: '

chocoholic advice'. Enfin - dit alles vormt weer voer voor verder onderzoek. H

.

Het is best waarschijnlijk dat sommige psychiatrische aandoeningen er weliswaar 'van buiten' bij mannen en vrouwen hetzelfde uit zien. Maar dat ze in het brein een zeer verschillende origine hebben. Met alle gevolgen van dien voor verdere therapeutische opties.

Eerder in CC:

Mannen & vrouwen toch verschillend (IV)

Mannen denken maar aan 1 ding?

Dames - houd je in!

Een luisterend oor

Over fMRI: Hallucinaties & fMRI / OCD / Milkshakes & satisfaction!

.

Mrt '10

THE SOLOIST

Het boek 'The Soloist' vertelt het ware verhaal van de artiest Nathaniel Ayers . Hij ontwikkelde op het conservatorium in zijn 2e jaar schizofrenie. Hij moest zijn opleiding afbreken. Hij werd dakloos. Hij leed regelmatig aan psychoses, maar bleef uitermate getalenteerd en muzikaal. Op straat maakte hij muziek mn op een (weliswaar kapotte) viool en cello. Zijn grootste wens was een muziekvoorstelling geven in de Walt Disney Concert Hall. Jounalist Steve Lopez van de LA Times begon een column in de krant over hem te schijven, en later een boek: 'The Soloist: A Lost Dream, an Unlikely Friendship, and the Redemptive Power of Music'.
.

Hier kan je:

Een optreden van Nathaniel Ayers op YT zien.

Ook:

Steve Lopez and Nathaniel Ayers on '60 Minutes'

en

'The Soloist' on NPR’s 'Morning Edition'

Gebaseerd op dit boek is de film 'The Soloist' gemaakt. Over de vriendschap tussen deze twee mannen en de handicaps en non-handicaps van een psychiatrische aandoening als schizofrenie, deze film. The Soloist (2009, Joe Wright, Jamie Foxx, Robert Downey Jr, Catherine Keener en meer) --- Hier een filmtrailer.
.

..
Feb '10

FILM & PSYCHIATRIE

Als we het dan toch over fims hebben, dan moeten we zeker films die leerzame illustraties bieden van psychiatrische aandoeningen verzamelen. Neem 'a Beautiful Mind' en 'Shine' .
En - juist kort geleden uitgekomen film: 'The Soloist' – zie boven.
.
Ook films die in directe zin niet te maken hebben met een psychiatrische aandoening, kunnen toch wel een illustratie bieden. Over een psychiatrisch symptoom bijvoorbeeld.
Een interessant initiatief kwam ik tegen: de website Academy for Film and Psychiatry . De maker vd site wil allerelei verwevenheden van psychiatrie & films hier verzamelen. Hij discussieert erover en verzoekt om tips. Hij moet nog wat op gang komen: even in de gaten houden de komende tijd.
.

Feb '10

OVER BRITNEY ... en NOG 2 CANONS

Weekend. Je bent ongetwijfeld mellow (... aan het studeren?).
Confabula zal niet te belerend zijn vandaag.
Misschien vind je het leuk eens te kijken naar zo’n 45 filmpjes die Upload Cinema in de Stadsschouwburg van A'dam voor het eerst vertoonde – een 'canon' van YouTube icoontjes.
Je kunt ze hier bekijken.
.
Ik keek even heel heel snel - zag er al 1 die ik zelf bij onderwijs gebruik. Het gaat om het clipje 'Leave Britney alone' door Chris Crocker. Dit clipje heb ik in een computer-ondersteund-onderwijsmodule verwerkt ('De Tombola van het Psychiatrisch Onderzoek'- op medischonderwijs.nl). ... Kan je verzinnen in welk onderdeel (psychische functies / symptoom) van 'het psychiatrisch onderzoek' dit filmpje zit?


Het clipje komt uit de periode dat Britney Spears zo in de neagtieve publiciteit stond. Er was blijkens de nieuwsberichten sprake van psychische decompensatie. Dit riep zoveel massa-media-hysterie op dat het genant was. De stigmatisering vd psychiatrie werd daar pijnlijk duidelijk (zie bijv hier in CC 'Britney II').

• En, over canons gesproken, we hadden het over de nieuwe Canon der Geneeskunde.

Ken je de Canon van de Nederlandse Film? Bestaat uit 16 speelfilms, vanaf begin 20e t/m begin 21e eeuw. Onder andere met 'De mesaventure van een Fransch heertje zonder pantalon aan het strand te Zandvoort' (dit is de oudste – uit 1905, erg lange titel, benieuwd wat dat voor film zal zijn…), 'Een Carmen van het Noorden' ('19), 'Turks Fruit' ('73), 'De Noorderlingen' ('92). Je kunt het boekje hier downloaden.

Ook in Clubconfabula: 'studenten, TV & struggling stigma'
en 'The psy factor'.
.
Feb '10

ZEN - STUDY TIPS

Rustig de tijd om ... te studeren? Ja, relaxed studeren dat kan jij! Een hierin goed ingevoerde student geeft op de site van ZenHabits studietips.

• Metaphors and Analogy "… Create your own metaphors for different ideas…".
  
• Visceralization ."… the goal here is to envision an abstract idea as something more tangible. Not just by imagining a picture, but by integrating sounds, textures and feelings …" (eigenlijk soort bewuste synaesthesie dus! – lees CC)
  
• The 5-Year Old Method "… Imagine you had to explain your toughest subject to a 5-year old. Now practice that….how would you explain the broader concepts in simpler terms a child would understand?..."
  
• Diagramming "… Mind-mapping … as a way of retaining information...that’s the process of starting with a central idea and brainstorming adjacent connections…".
  
• Storytelling to Remember Numbers and Facts "…The dot was a code that the snake used…".- deze is te moeilijk voor Confabula - graag uitleg in taal voor 5-jarigen.
  
• The Way We Were Taught to Learn is Broken "…Children are imaginative, creative and, in many ways, the epitome of this rapid learning strategy … most people eventually suppress this instinct…the irony is that maybe if that childlike, informal way of learning came back, even just in part, perhaps more people would succeed on those very tests. Or at least enjoyed the process of learning…"

Ook hier in Club Confabula:'Mellow Study studenten' / 'studeren & sport' / 'studenten mediteren'

'geloof in je groei' / en 'muziek als studiebooster (incl Mozart)'

.
Meer mooie tips? Deel het hier!
.
Succes!
.
Feb '10

DOLHUYS: LOUWES versus MEIJERS

In het bijzondere psychiatrie museum 'het Dolhuys', is er nu een tentoonstelling, opgezet door fotografe Annaleen Louwes. Uit het archief van het Dolhuys haalde zij historische foto’s. Het betreft uniek beeldmateriaal van psychiater Frederik Salomon Meijers, die begin 20e eeuw portretten maakte van psychiatrische patiënten. De beelden behoren tot de oudste foto’s van psychiatrische patiënten in Nederland.

Ook Louwes heeft foto’s gemaakt van mensen met een psychiatrische aandoening. Deze zet zij op de tentoonstelling naast de historische foto’s. .
.
Het zijn foto’s van mensen. Met een kwetsbare uitstraling. Dat slaat een brug over de eeuw - de foto’s van Louwes en Meijers gaan vaak naadloos in elkaar over.

De tentoonstelling past goed bij ons adiagum dat de grens tussen normaal en abnormaal vaak flinterdun is. Zoals Louwes het zelf verwoordde: "Ik merkte dat de scheidslijn tussen 'gezond en niet gezond' erg dun is. Net als bij gewone mensen heb je onder patiënten leuke en minder leuke mensen. Soms zag ik maar weinig verschil tussen mezelf en de patiënten.... Raar is, hoezeer ik ook probeer mijn modellen uit de vaste hokjes te halen, ik kom er niet onderuit, die beelden kunnen net zo goed gebuikt worden om iemand te stigmatiseren"...". (uit NRC 21/2 '10)
.
Belangrijk lijkt me dat we ons bewust zijn van de kwetsbaarheid van de geportretteerden. En hoe enorm bewonderenswaardig het is dat ze op de foto zijn gegaan - zelfs als ze niet direct herkenbaar zijn. En dat ze toestemming hebben gegeven voor de tentoonstelling ervan.
.
De tentoonstelling is te zien t/m 27 juni '10.
.
Feb '10

GEVANGENEN VAN DE GROND

Mooie titel hè? Passend in een frequent in CC gevoerde discussie: wat is nou geluk, en is het maakbaar. Heb je je eigen kansen om lichtelijk op te stijgen, of ben je 'gevangene van de grond'?

Een aanrader vind ik 'Gevangenen van de grond'. Nu draait deze film in Amsterdam, Den Haag, en Utrecht. Het speelt zich af in Finland, het is een soort filmische documentaire. Finnen worden gevolgd in diverse settings. Het draait mn om bezoekers van tangogelegenheden, hun leven en de Finse tangotraditie. Ook zie je confronterende karaoke-achtige feestjes, in TL-achtige cafeetjes met systeemplafonnetjes. Achterliggend beelden van Finland in verschillende grijstinten. Dit suggereert, volgens de NRC recensie, dat er daar in het hoge Noorden sprake is van 'winterdepressies' (daarover hadden we het hier wel vaker in CC - zie 'vallende blaadjes & serotonine' bijv).
.
Maar een depressie ≠ een zekere melancholie in het leven. .
Je zou het ook kunnen benoemen als een ingetogen, licht melancholisch leven – maar dan ook vol met dromen en passievolle gedachten en daaraan gekopppelde lichte activiteiten. De titel is afkomstig van een tekst van componist Unto Mononen 'Ik ben een gevangene van de grond'. Dit wordt in de film gezongen door een tangozangeres als begeleiding van oude echtparen die de tango dansen. "…maar een vogel zonder vleugels is een gevangene van de grond…".
Een langzame, introverte film, die je mee kan slepen. Met tragiek. Je moet ervan houden. Van die confronterende melancholie. Hier een trailer van deze tango film.

'Traagheid' was ook wat men zei over Alamar, die ik begin dit jaar zag & waarover ik schreef bij 'IFFR'. Beide zijn ingetogen films die aan het denken zetten.

Eea deed me denken aan de film 'The Tango Lesson' van Sally Potter. Een relatief oude alweer ('97), maar ook zo’n melancholiek trage. Met mooie muziek ook. Hier een trailer van 'The Tango Lesson'. .
.

En dit alles sluit aan bij onze Muziekpoli....
.

Feb '10

MUZIEKPOLI (II)

De muziekpoli van het LUMC - je las er hier in CC recent nog over - is gewoonweg helemaal hot, maar vooral oprecht van nut. Je hebt het vast wel eens gezien: documentaires over bekende artiesten. De onrust in de voorbereidende fase. De stress en angsten vlak voor het optreden. De onzekerheid over het succes ervan. Het is werkelijk ontzettend triest hoe kunstenaars kunnen lijden onder hun vak, waar ze juist ook zo gepassioneerd voor zijn. Die tegenstrijdigheid is voor hen zelf vaak bijna niet te accepteren. En zo ontstaan vicieuze cirkels.

Eén van de foci op de muziekpoli.

In dat kader zou er meer op individuele groepen toegespitste zorg gerealiseerd moeten worden. Daarover - en meer - confabuleren Esther van Fenema en ik graag. Veel ideeën! Maar – wbt die ideeën - de zakelijke kanten - hoe te organiseren, en bovenal: budget. Dat zij precaire zaken in de zorg in het algemeen, en in de GGZ in het bijzonder.

• Hier een recent interview met dr v Fenema. (cave: deze link houdt de zondagrust in ere en staat elke zondag op non-actief!)

Eerder in CC: 'Helende muziek'. 'Of mice & music'.
Over synaesthesie zie Luria en ook Kandinsky.
.
Feb '10

KAARTJE PSYCHIATRISCH ONDERZOEK

Na die Dirrrty Stuvvvv en ter afleiding van morgenavond, maar even iets van algemeen nut. Als je met je patiënt spreekt, krijg je op allerlei wijzen informatie. De patiënt vertelt je uiteraard zelf zijn verhaal. En jij stelt gerichte vragen, waarop hij antwoord geeft en verder verhaalt. Je let ook goed op op de wijze waarop hij zijn verhaal doet, zijn houding en manier van praten. Observatie dus.
En je voelt emoties over en weer. Daar moet je je zeer bewust van zijn - niet alleen als psychiater overigens!

Ook kan je testonderzoekjes doen.

.

Uiteindelijk leg je in je verslag een en ander systematisch vast: in de 'Status Mentalis'. Dit is een vaste volgorde van beschrijving van de psychische toestand van de patient, zijn ziektebeleving en lijdensdruk en het al dan niet aanwezig zijn van psychiatrische symptomen. De volgorde = Algemene indrukken / Cognitieve functies / Affectieve functies / Conatieve functies.

.

Op de site vd coassistent.nl vond ik dit handzame kaartje van dit ALLES dat kan hier ook downladen.

Hierop vind je ankertjes om te gebruiken bij het anfnemen van de algemene en speciële anamnese, sociale anamnese, voorgeschiedenis, biografie etc etc.

Vervolgens staat in de vaste volgorde de 'Status Mentalis' uitgewerkt, met diverse details, in de standaard volgorde. Plus een overzicht met uitleg van de DSM-IV assen, waarover ik je eerder vertelde hier in CConfabula - zie hier DSM IV.

Mooi om bij je te hebben als reminder, zowel voor studenten (in bijv het 2e jaars onderwijs gaat het juist over het psychiatrisch onderzoek!) als co-assistenten!

.

Foto is van dr Shock! Check zijn prachtige galerie. Confabula zal je er binnenkort nog wat van tonen.

.

Feb '10

DIRTY CONFABULA ?

Gisteren was er in de HePathobar een gezellige student-docent borrel. Dit is een enthousiaste, actieve generatie medisch studenten! De LIMSC ontvouwde er haar plannen rond de internationale studentuitwisseling met medisch studenten uit Genève.

Tussentijds kreeg Confabula diverse vibes toen zij werd geconfronteerd met het MFLS feest aanstaande donderdag!


Dit feest heeft het angstaanjagende thema 'Dirty Disney'.


De diverse hallucinaties die Confabula hierop vannacht beleefde, waren behoorlijk traumatiserend. Hoe moet dat donderdag met haar amices? Graag krijgt zij een update tzt van deze Dirrrty night.


Overigens al vaker hadden we het hier over dirty, althans modder etc, neem bijv deze of deze.

En, over studenten gesproken - de door hen toegekende onderwijsprijs… want het blijft eervol! What else to do dan de studenten te bedanken! Ik ben dan ook blij dat ons huisblad Cicero deze week een paar zinnen uit mijn dankwoordje citeert. Dat was rechtstreeks gericht aan de studenten. Want daar doen je het natuurlijk voor (en voor hun toekomstige patiënten…)!


‘De Leidse Studentenraad reikt op de Dies traditioneel de Onderwijsprijs uit. De prijs is een stimulans en een beloning voor goed onderwijs. Studieverenigingen dragen hun beste docent voor. Een jury van vier leden uit de Leidse Studentenraad kiest vervolgens uit de genomineerden een winnaar, na onder meer een college te hebben bezocht.
Dit jaar ging de prijs naar Manon Gosselink, psychiater in het LUMC. Van de vijf genomineerden vond de jury haar college het meest aansprekende. “Een goed docent laat de student de stof voelen. Je voelt niet alleen dat je het begint te begrijpen, maar ook dat je in staat bent om een bijdrage te leveren, en dat er nog zoveel te ontdekken valt”, aldus Roeland Stolk, voorzitter van de LSr.
Gosselink doceert Psychiatrie zowel in de bachelor- als masterfase. De jury prees haar persoonlijke benadering van het onderwijs evenals het veelvuldig gebruik van digitaal-didactische middelen. Gosselink zelf was aangenaam verrast en verpakte het in een leermoment: “Dit zou je ‘derealisatie’ kunnen noemen: het gevoel alsof ik in een film ben beland! Er is geen sprake van een ‘waan’: dit gebeurt echt.” Ze bedankte haar diverse collega’s van de afdeling Psychiatrie voor de goede samenwerking. Ook noemde ze de mensen van het Directoraat Onderwijs en Opleidingen (DOO) en Computer Ondersteund Onderwijs.


Zij richtte zich daarna tot de studenten zelf en benadrukte hoe vereerd zij zich voelt met deze prijs. Maar ook: “Jullie prikkelende vragen inspireren me.”

Gosselink schetste hoe ze door de interactie met studenten bovendien steeds wordt uitgedaagd zich vanuit verschillende perspectieven in haar vak en patiënten te verdiepen. In 2009 won Manon Gosselink ook al de G.J. Tammelingprijs voor beste lumc-docent. (CW)’

In deze Cicero staat meer nieuws over onze afdeling! Onder andere van Erik Giltay, mijn naaste collega op de afdeling. Over hem vertelde ik je al eerder in CC over Optimisme. Maar nu heeft hij weer iets nieuws. Een Confabulatie waard. Wordt zsm vervolgd!
Link hier verder over de Dies.
.
Feb '10.

HALLUCINATIES - ALLES!

Hallucinaties: het ervaren van gewaarwordingen als zintuiglijke waarneming, terwijl er geen externe prikkeling van het betrokken zintuig is. Het kan gaan om alle vormen van waarnemingen, dus horen, zien, ruiken, proeven, voelen etc.
Hallucinaties komen bij zeer veel psychiatrische aandoeningen voor. En er zijn ook mensen die hallucinaties ervaren zonder dat er sprake is van verdere psychiatrische symptomatologie. En juist hallucinaties vormen ook zo’n boeiend fenomeen in deze. Want wat noem je 'normaal' en wat 'abnormaal'? Het is ook cultuur gebonden - wat is een heilig visioen bijvoorbeeld?
We krijgen steeds meer zicht op de biologische achtergronden van hallucinaties, met name door beeldvormende technieken. We hadden het hier eerder over, bij 'hallucinaties & fMRI'.
.
Jan Dirk Blom is de co-assistentenopleider van één van de affiliaties van ons co-schap psychiatrie: in Parnassia (Den Haag). Hij is een expert op gebied van hallucinaties. Nu heeft hij een meer dan 500 pagina’s dik boek geschreven 'Dictionary of Hallucinations'. Confabula had het geluk een exemplaar van hem cadeau te krijgen. Impressive! De inhoud varieert van A t/m Z = een enorm scala aan hallucinaties, tot oorzakelijke aandoeningen erbij, historische gegevens en personen, behandeling en onderzoeksresultaten.
.
Bij deze een voorbeeld van de B…
Ik pluk er drie uit: 'Backward masking', weet je wel, zoals die diverse Beatle songs waarbij je, als je ze achterstevoren draait, aanwijzingen zou krijgen dat Paul McCartney dood zou zijn. Of in het nummer van Queen "another one bites the dust", hoor je bij achterstevoren draaien mogelijk "I decide tot smoke marihuana". Dit soort waarnemingen zouden ook onder een hallucinatoire vorm geschaard kunnen worden, namelijk 'Auditory Pareidolia'. Daar had Confabula nooit van gehoord!
.
Wel kende ik het 'Belladonna Delirium'. Een delirium waarbij je ook hallucineert, na het eten van de plan Atropia belladona. Een anticholinerg delirium is dat. Dat het anticholinerg werk, zou je kunnen beredeneren. Want in de Renaissance druppelde vrouwen extracten van de plant in hun oog, om de pupillen te verwijden. Dat gaf, vond men, een zwoele blik. Je zag zelf niet goed meer wie je aan het verleiden was, maar verleid werd je. Medicijnen hebben soms ook een anticholinerge bijwerking. Dat kan een delirium veroorzaken (hier kom ik een dezer dagen op terug).
OK, eentje dan nog: dichter en schilder William Blake (1757-1827) had vanaf zijn 4e levensjaar regelmatig religieuze visioenen.
.

Geïnteresseerd? Voor meer info over het boek, klik hier.
Kortgezegd, een mooi boek, een naslagwerk dat zal blijven. Met een scala aan info – indrukwekkend & interessant!
.
Hier in CC zal ik komende tijd een paar mooie highlights uit dit werk aan je melden!
.
Eerder hier rond The Beatles 'Magical Memory Tour'.
.
Feb '10.

SEROTONINE & CVA? = MELATONINE?

... een aanknopingspuntje beloofde ik eergisteren. … waarom hebben die SSRI’s positief effect op herstel na CVA? Daar is het laatste woord nog niet over gesproken. En er zullen de komende tijd wel allemaal verbanden worden gelegd.
Confabula confabuleert er een paar –
.
Over melatonine hebben we het vaker gehad. Melatonine en zonlicht kunnen het gemoed en de cognitie ten goede komen ( zie bijv hier 'melatonine&zon'!). Uit onderzoeken kwam bijvoorbeeld het voorkómen van celdood door de neerslag van amyloïde plaques (zie bijv hier in CC) naar voren. Daarom hebben we op onze afdeling psychiatrie vh LUMC ook speciale lampen in de huiskamer.

Onderzoekers vd Emory University School of Medicine onderzochten het effect van melatonine, serotonine en N-acetylserotonine op het brein van muisjes. Melatonine wordt gevormd uit serotonine. Daarvoor wordt serotonine eerst omgezet in N-acetylserotonine. De onderzoekers waren op zoek naar een stof die lijkt op 'Brain Derived Neurotrophic Factor' (BDNF). Uiteraard is het de moeite waard om stoffen die de BDNF receptor op cellen stimuleren te identificeren. BDNF activeert de neurogenese = groei/ontwikkeling van zenuwcellen. Enfin, juist de stof N-acetylserotonine bleek de BDGN receptor te stimuleren bij muisjes.

N-acetylserotonine heeft een korte halfwaarde tijd. Het wordt dus snel afgebroken in je brein. Als er neuronale schade is, zou je willen dat het langduriger in hoge concentraties aanwezig blijft.

Je zou kunnen confabuleren dat een SSRI dit bewerkstelligt.
Dat het herstel na CVA schade voor een groot deel met de BDNF receptor te maken heeft, lijkt wel duidelijk. Maar er kunnen wel eens meerdere wegen zijn om hem te prikkelen. Gisteren hadden we het over de SSRI en ik noemde ook fysieke training. En wat dacht je van het helende effect van muziek op herstel na een CVA, waarover je hier en hier eerder las.



Zie ook : 'Zeealgje & zijn bioklok'
en 'Curry!'

PS mooi: melatonine komt van het Griekse melas, wat 'zwart' (=donker) betekent – melatonine is op zijn hoogst geconcenteerd in de nacht. Vandaar een foto vd Griekse Acropolis bij nacht!
.
Feb '10

CANON DER GENEESKUNDE

Heb je hem al gezien: het Canon der Geneeskunde van Medisch Contact? Prof dr FG Huisman en Prof dr MJ van Lieburg (heb ik nog in R'dam college van gehad - vond ik leuke uren!), beiden hoogleraar medische geschiedenis staan aan de basis ervan. Diverse momenten in de Nederlandse geneeskunde worden belicht. Je komt er van alles tegen. Mooi: de oprichting van de Universiteit Leiden (1575) en de medische faculteit staan erin. Ook de psychiatrie komt aan bod, bijvoorbeeld Johannes Wier (1563), die pleitte voor "onttovering" van psychiatrisch patineten en Jacobus Schroeder van der Kolk (1837), die zijn leven heeft gewijd aan de hervorming van de 'krankzinnigenzorg'.

.

Feb '10

SEROTONINE & BOTMASSA

Misschien weet je nog dat ik lang geleden een studie meldde (zie 'SSRI en botmassa') naar 89 vrouwen met een ernstige depressieve stoornis. Ze werden gedurende plm 2 jaar gevolgden vergeleken met niet-depressieve vrouwen. Vrouwen met een depressie bleken een significant sterkere afname te hebben van de botdichtheid (= osteoporose), vergeleken met gezonde controles. De vraag was hoe dit kwam. Bij ouderen werden antidepressiva (SSRI's) als oorzaak geopperd. Bij de onderzochte groep vrouwen, bleek toen geen relatie tussen het gebruik van antidepressiva en osteoporose. Mogelijk spelen cytokines (zie bijv 'ouder alleen & depressief' of 'vermoeide meisjes' een rol).

Maar ook serotonine zelf werd genoemd. Want op de darm zitten ook serotoninereceptore.

In Nature Medicine van deze week staat in dit kader een interessante onderzoeksbevinding. Bij de aanmaak van botmassa, moeten je darmen calcium opnemen. Als ze dat onvoldoende doen, en parallel de afbraak van bot doorgaat, ontstaat osteoporose. Het onderzoeksteam maakt melding van een stof, LP533401. Dit is een remmer van 'Tryptophan hydroxylase-1' (Tph-1). Tph-1 is het enzym voor de omzetting van tryptofaan naar serotonine. Ze gaven LP533401 aan ratjes in de menopauze. Het gebruik van LP533401 gedurende enkele weken bleek botontkalking te voorkomen. En bovendien nam de evt al verminderde botmassa weer toe.
Dit is een interessante bevinding. Nog interessanter is dat LP533401 de bloed-hersenbarrière niet blijkt te kunnen passeren. Dus bij inname zou het geen effect hebben op de serotonine-concentratie in het brein.
Als dit ook bij mensen werkt, en reproduceerbaar is, gaan we er vast meer van horen. Je zou je kunnen voorstellen dat het niet alleen een middel tegen osteoposose zou bieden.

.

Maar ook dat dit stofje een combinatie-pil zou kunnen worden met een serotonerg antidepressivum, dat wel de bloedhersenbarrière passsert. Maar het zal wel lang duren voor daar mogelijkheden toe blijken … Niets anders te doen dan rustig af te wachten.

.
Feb '10

LURIA & SYNESTHESIE

Eerder las je hier over Kandinsky en synesthesie. Aleksandr Romanovitsj Luria (1902-1977), is een bekende Russische neuropsycholoog. Hij was analyticus en heeft ook nauw contact met Sigmund Freud gehad. Hij heeft veel onderzoek gedaan naar de werking van het brein. . Hij richtte zich op denkprocessen rond cognitieve functies – als het geheugen. En met name op hoe iemand informatie tot zich neemt, verwerkt en tot actie over gaat. Het ‘probleem oplossend vermogen’ bijvoorbeeld. Problemen oplossen. Ook richtte hij zich op het mechanisme van taal in het brein. Dit gekoppeld aan patiënten met afasie. Afasie kan optreden na een herseninfarct, waarbij het taalcentrum van het brein beschadigd kan raken. Er zijn verschillende vormen van afasie. Patiënten kunnen begrijpen wat er tegen ze gezegd wordt, maar niet in staat zij in woorden te reageren. Maar ook kan het zijn dat ze wel spreken, maar niet adequaat op de vraag. De vorm hangt af van het gebied in het brein dat beschadigd is.
Luria schreef over patiënten bij wie hij cognitieve afwijkingen door hersenschade observeerde. In het kader van synesthesie, noemde hij Solomon Shereshevskii Solomon Shereshevskii . Deze man wordt beschreven als hebbend een 'oneindig groot geheugen'. Hij had daarbij 5 vormen van synthesie. Onder andere maakte muziek dat hij kleuren zag, net als Kandinsky. Ook woorden 'zag' hij anders. Het woord "mama" bijvoorbeeld 'zag' hij als witte wolkjes.

In The Mind of a Mnemonist: A Little Book About a Vast Memory’, citeert Luria hem oa: "…. 'One time I went to buy some ice cream... I walked over to the vendor and asked her what kind of ice cream she had. 'Fruit ice cream,' she said. But she answered in such a tone that a whole pile of coals, of black cinders, came bursting out of her mouth, and I couldn't bring myself to buy any ice cream after she had answered in that way ... ".

Wat bijzonder! Je kunt je voorstellen dat dergelijke ervaringen enerzijds heel inspirerend kunnen zijn, zoals bij Kandinsky’s synesthesie. Maar ook echt heel erg beangstigend! En vermoeiend ook, lijkt me. Mogelijk onthield hij door al die beeldvorming dingen ook beter. Ezelsbruggetjes… hierover later meer. Op internet circuleren vertalingen van Luria's boek = 'A Small Book About a Big (Vast) Memory', bijv – klik hier !

Gebaseerd op Luria’s theorieën gebruiken we ook vandaag de dag diverse testen – de Luria-Nebraska Neuropsychological Test. Ook op ons Centrum Ouderengeneeskunde is hier ervaring mee.

Plaatje: Kandinsky (1914)

.

Feb '10

ANTIDEPRESSIVA & HDRS

Gisteren was Confabula boos. Over de ongenuanceerde wijze waarop 'haar' depressieve patiënten werden beschreven. Er stond ook dat antidepressiva niet werken. Daar zit een kern van waarheid in. Bij 'lichte' of 'matige' depressies, is de werkzaamheid discutabel. Dan kan er veel eerder een indicatie zijn voor psychotherapie. Maar zeggen dat antidepressiva geheel niet werken, gaat veel te ver. Ze werken wel. Maar je moet kijken naar de ernst van de depressie. Er is nu recent weer een meta-analyse gepubliceerd. De auteurs stelden zeer specifieke eisen aan de tot nu toe verschenen studies, aangaande of ze geschikt waren om in de analyse te bekijken. Uiteindelijk bleven er maar 6 vd plm 1000 placebo-gecontroleerde studies over. Heel erg strenge criteria gebruikt dus. Drie studies zijn uitgevoerd met een SSRI en 3 met een tricyclisch antidepressivum. Ze komen tot de conclusie dat antidepressiva zeker werkzaam zijn als de Hamilton Depression Rating Scale (HDRS) boven de 25 is (JAMA. '10;303(1):47-53).

Dit onderzoek sluit ook weer aan bij de onrust 2 jaar geleden over SSRI's - zie 'SSRI = placebo?' hier in CC.

.

De HDRS is een meerkeuze vragenlijst met 21 vragen, gericht op de ernst vd depressieve symptomen. Je kunt de HDRS hier downloaden. De psychiater vraagt de patiënt bijv naar de stemming – hoe somber de hij zich voelt, hoe angstig en of hij onrust ervaart. Maar ook naar de eetlust en het gewicht. Bij elke vraag zijn een aantal meerkeuze-opties (als iemand geen klacht op dat specifieke vragengebied heeft, bijv 0 punten, tot max 4 bij sommige vragen) om de ernst aan te geven. De eerste 17 vragen dragen bij aan die score, de andere 4 geven extra info. Je kunt de lijst hier bekijken. Als je geïnteresseerd bent, is het de moeite je er even rustig in verdiepen. Je ziet dan waar een patient allemaal last van heeft als hij een HDRS van 25 scoort. Dan kan je echt niet praten van een "... zelfhatende kniesoor… " - toch? Kan je je voorstellen dat ik boos werd?

Eerder hier in CC over depressies.

.

Feb '10

CONFABULA WERD (EVEN) BOOS

Soms wordt Confabula al boos in de trein. Dat is rond zeven uur in de ochtend, dus dat is helemaal niet pluis. Zoals vanmorgen. In de treinkrant Metro (17/2 pag 8). Een column. De schrijver meldt dat de World Health Organisation heeft voorspeld dat in 2020 depressies wereldwijd volksziekte nummer 1 zal zijn. Ik dacht nummer 2, na hart & vaatziekten, maar het kan zijn dat ik een bericht heb gemist. Enfin, 1 of 2, het is een indrukwekkende voorspelling. 'Goed dat er weer aandacht voor is...', dacht ik nog. En gezien de vele vragen die we nog over de diagnostiek en behandeling van deze ziekte hebben is dat belangrijk.
.
Let op, er is een spectrum, lopend van 'ongelukkig' zijn, naar 'reele depressieve klachten door omstandigheden waar je nu mee te kampen hebt'; 'overmatig depressieve klachten bij de omstandighden' (een 'aanpassingsstoornis', volgens de DSM IV), een lichte depressie, een matige of matig ernstige depressie. En dan een ernstige depressie. Of zelfs een depressie met psychotische of katatone kenmerken. Bij ernstige depressies en psychotische / katatone depressies zijn antidepressiva bewezen effectief. Ik zal in CC binnenkort graag wat vertellen over een recent artikel wat eea mooi op een rij heeft gezet.
.

Maar goed, waarom werd ik boos. Want 'aandacht voor psychiatrie' is toch gewenst. Het was de toon: Ik citeer: "…. Dat is zo erg nog niet. Liever een paar zelfhatende kniesoren erbij dan de zoveelste dodelijke pandemie. Maar stel je even de sfeer voor in een huis waar 4 vrouwen allemaal tegelijkertijd ongesteld zijn… En dat wereldwijd. Zie je het al voor je?... Het vooruitzicht van een wereld vol suïcidale rijken en uitgehongerde armen is voor mij genoeg om me het komend decennium onder een steen te willen verstoppen…. ". Vervolgens een korte tirade tegen antidepressiva en scepsis over psychotherapie.


Wie schiet wat met deze column op? De mens die momenteel in een depressie zit geheel niet. Wereldwijd lijden zo’n 121 miljoen mensen aan een depressie. Het doet de ziekte depressie tekort. Weer een droevig voorbeeld van stigmatisering van psychiatrie, in dit geval de depressie. Een depressie is een afschuwelijke ziekte.


Het stigmatiseert om over de patiënten die eraan lijden te benoemen als "… een paar zelfhatende kniesoren… ". Je zal het als depressieve patiënt maar onder ogen krijgen. Ik heb wel een beetje humor, maar dit vind ik erg en maakt mij boos. En verdrietig voor mijn patiëntengroep.
Anti-Stigma – Proud 2 Be!

Eerder in CC: Anti stigma,
struggling stigma
psychiatrie & massamedia
Zie ook de CC Wiki over stemmingsstoornissen.
Feb '10.

KANDINSKY & SYNESTHESIE

In het Haags Gemeente Museum is nu een overzichtstentoonstelling van de expressionistische 'Der Blaue Reiter' stroming, opgericht in 1911. Wassily Kandinsky (1866-1944) richtte deze stroming samen met kunstenaar Franz Marc op. De kunstenaars van Der Blaue Reiter werkten vanuit hun gevoel, gebruikten veelal felle kleuren. Dit kan heftige emoties oproepen. Destijds (begin vorige eeuw – mind you!) gaf dat veel onrust onder zowel publiek als kunstcritici en medekunstenaars.
Kandinsky heeft een belangrijke voortrekkersrol gespeeld. Hij maakte explosieve composities, waarbij hij zich liet inspireren door experimentele muziek en primitieve volkskunst. Hij had een geheel eigen stijl. Hij benadrukte een gevoelsrelatie tussen muziek en vorm – een belangrijk uitgangspunt van zijn werk.

Kandinsky benoemde dat als hij muziek hoorde, er naast de klank, in zijn hoofd ook beelden van vormen en kleuren opkwamen. Dat fenomeen noem je 'synesthesie' (of 'synaesthesie'). 'Synesthesie' komt van het Griekse σύν (syn = samen), αἴσθησις (aisthēsis = gevoel). Het is een neurologisch beeld waarbij stimulatie van een reële prikkel vervormd wordt waargenomen. Op zo’n wijze dat de waarneming niet direct met de prikkel zelf te maken heeft. Op zich heeft iedereen dat wel, maar sommige mensen hebben het heel sterk. Synesthesie kan 'aangeboren' zijn en bij iemand passen. Het kan ook optreden na beschadegingen van het brein, bij een infarct, of bij temporaal kwab epilepsie. Ook drugs kunnen tijdelijk synesthesie veroorzaken.

Kandinsky vatte die beelden op zijn doeken. Dit leidde uiteindelijk tot wat algemeen beschouwd wordt als het eerste abstracte schilderij ter wereld. In 1922 werd Kandinsky professor aan het Bauhaus, een opleiding voor beeldende kunstenaars, ambachtslieden en architecten. Het Haags Gemeente Museum besteedt ook aandacht aan de levensloop van de kunstenaars van Der Blaue Reiter en hun onderlinge relaties. Collega’s Macke en Marc zijn in de Eerste Wereld Oorlog gesneuveld. Er worden diverse activiteiten georganiseerd bij deze tentoonstelling. Klik hier voor meer informatie.

Ook in Museum Boijmans v Beuningen (R'dam) tref je deze groepering.

Later meer over het boeiende fenomeen van synesthesie!
Eerder over Picasso hier in CC.
Of over bijv Lucian Feud hier in CC.
Of Salvatore Dali op Dr Shock: Did Salvador Dali suffer from mental illness?

Lees ook Dr Shock in het Centre Pompidou.
.
Feb '10.
.