NEUROGENESE & SCHIZOFRENIE

Al vaker hebben we het erover gehad dat bewegen de hippocampus kan stimuleren tot neurogenese = groei van zenuwcellen. Zie ook hier: bijvoorbeeld bij depressies.

.
Patiënten met schizofrenie hebben te kampen met zogenaamde 'positieve' en 'negatieve' symptomen. Onder 'positieve symptomen', vallen bijvoorbeeld hallucinaties en wanen. Onder 'negatieve symptomen', bijvoorbeeld een afvlakking van het gevoeld, minder energie en moeilijker gestructureerd denken en zaken onthouden.
.
Dingen die er 'normaliter wel zijn maar nu niet' (in de 'min' = onder nul = 'negatief' dus als het ware). Die 'negatieve symptomen' zijn medicamenteus nauwelijks te behandelen. Mensen met schizofrenie hebben er wel meestal wel heel erg onder te lijden. Het idee is dat deze symptomen worden veroorzaakt door met name een verminderd volume vd hippocampus en verstoorde neuroplasticiteit.
.
Nu is bekend dat training de neuroplasticiteit in de hippocampus bij 'gezonde' mensen kan stimuleren. En ook bij mensen met een depressie.
.
Zestien mannen met schizofrenie (plm 35 jr) werden verdeeld in 2 groepen. De ene groep deed 3 keer/week een actieve fietstraining. De tweede ging gedurende die tijd voetballen. Acht 8 controles gingen ook fietsen. Er werden fMRI scans vh brein gemaakt, een aantal cognitieve tets onderzoeken en een PANNS score. De patiënten hadden bij aanvang vd studie een 4% kleinere hippocampus dan de controles. Na de trainingperiode bleek dat de fietsgroep een significante vergroting had van hun hippocampus vergeleken met de voetbalgroep. Ook in de trainende controle groep was het volume toegenomen. In de patiëntengroep bleek daarbij een toename vd neuronale marker N-acetylaspartate in de hippocampus te hebben.
.
De vergroting van het volume vd hippocampus bleek geassocieerd met een betere testscore voor het korte-termijn geheugen. De patiëntengroep verbeterde met 34%, de controles met 17%. Er zal nog meer onderzoek moeten worden gedaan hiernaar. Belangrijkst is dat ook het brein van mensen met schizofrenie in staat lijkt tot neurogenese.
.
Dat kan betekenen dat de graduele cognitieve achteruitgang die veel patiënten ervaren, misschien toch afgeremd kan worden. Een moeilijke opgave zal dit wel worden. Want juist de 'negatieve symptomen' maken dat het voor patiënten zo moeilijk is om in actie te komen. Er ontstaan dus vicieuze cirkels. Net als bij mensen met een depressie. Enfin – eerst zal dit onderzoek gerepliceerd moeten worden. Wordt, hopelijk snel, vervolgd (Arch Gen Psych ‘10;67:133-43).
.
Mrt '10

GIMMICKS!

Deze kwam weer voorbij zeilen! Een collectie molekulen- sieraden, varierend van haar eerste serotonine- en dopaminehangers tot hangers tot een energieke endorfineketting, chocola en cafeine. En ook biedt ze nu wat opbeurende ansichtkaarten.

Confabula heeft geheel geen behoefte aan aan dergelijke gimmick om haar nek, maar comisch zijn ze wel. Bijv deze: een rode wijn hanger.
.
De Dopmaine-love card is doet me denken aan iets anders over de liefde! Daarover loop vd week meer.
.
Mrt '10

FARMACOLOGIE HOEKJE

'Mijn' 3e jaars geneeskunde studenten hangen nu (...?) boven de TRC Pharmacology Database - ons naslagwerk om de werkings- en bijwerkingsmechanismen psychofarmaca te doorgronden. Animaties en korte schematische weergaven doen het altijd goed. Onlangs nog zo’n animatie over het cytochroom P450 systeem.
De site
Pharmacology Corner, richt zich ook op psychiatrie. Er staan wat animaties op. En er is daarbij bijv aandacht voor benzodiazepines en antidepressiva. Er staat ook een stukje over het serotonerg syndroom. Er staan ook hier weer een aantal mnemonics; bijvoorbeeld deze over de veelvoorkomende (niet alleen bij psychofarmaca - maar bij diverse medicijnen - en je kunt er een delirium van ontwikkelen!) anticholinerge bijwerkingen. En powerpoint presentaties. Niet alles is even bruikbaar, omdat de Engelse namen anders zijn dan alhier. En ook niet alle protocollen zijn gelijk. - maar sommigen kunnen er wellicht iets uithalen, extra illustratie is nooit weg.

Ook het CNS Forum biedt diverse animaties en slides rond werkingsmechanismen van psychofarmaca. Een overzicht van het brein; een imagebank etc.

DIEET & DEPRESSIE

Enfin. We waren dus helemaal into de omegavetzuren (zie hier ...& psychose). En toen dachten we aan die visjes, en toen gingen we aan de soja. Dat strookte ook met eerdere gesprekken die we in CC hadden, neem ‘vis & kruid’ en ‘curry!’. Een chocolaatje mocht erbij, dat was super-de luxe-tof.
Confabula had alles onder controle. dacht zij.

.
Maar nu. Bij 1046 vrouwen (20 - 93 jr) werd tot in detail vastgelegd wat zij aten mbv de Cancer Council Victoria dietary questionnaire (een PDF voorbeeld vd CCVDQ vind je hier). Deze lijst checkt of 74 voedingsmiddelen en 6 soorten alcohol in de afgelopen 12 maanden zijn genuttigd, en hoeveel. Daarnaast werd gekeken of deze vrouwen een depressie hadden volgens de DSM-IV (bijna antiek… zie DSM V) en ze vulden een General Health Questionnaire (GHQ-12 – je kunt hem hier downloaden ) in, gericht op psychisch welbevinden. Uitkomsten werden gecorrigeerd voor leeftijd, sociaal-economische status, opleiding en overig gezond gedrag.
.
Uitkomst: een ‘traditioneel’, ‘compleet’ dieet was geassocieerd met een significant verminderd risico op zowel angst als depressie (odds ratios 0.65 resp 0.68). Denk eenvoudigweg aan veel fruit en groenten, tarwebrood, vis en goede kwaliteit vlees. Wbt dat laatste geeft men aan dat goede kwaliteit (rood) vlees een gunstige vetzuur verhouding zou hebben en rijk is is aan omega-3 vetzuren.
De vrouwen die daar tegenover een dieet van gefrituurde happen, veel verzadigde vetten, witbroodtoestanden (hoe noem je die granen nou?), suikerhoudende producten en bier nuttigden, hadden een 50% hogere kans op en depressie. Zij bleken geen hogere kans op angst te hebben. Op zich is dit alles nog wel begrijpelijk, want dit is wel wat je noemt geaccepteerd ongezond eten, al eten velen zo.
.
Maar de onderzoekers ontdekten iets nieuws. Vrouwen die maaltijden aten met veel fruit, groenten, salades, vis, tofu, bonen, noten, yoghurt en rode wijn, bleken een wat hoger risico op depressie te hebben in de groep van de jonge, hoog opgeleide vrouwen. Dit had men niet verwacht. (American Journal of Psychiatry).
.
Het onderzoekteam denkt aan een omgekeerd causale relatie. De ondrzoekers hebben als hypothese dat deze groep hoogopgeleide jonge vrouwen zich depressief voelt en zelf een poging doet tot dit te verbeteren met een gezonde levensstijl. Als je de inhoud van hun dieet onder de loep neemt, ziet dat er indrukwekken gezond uit. Maar blijkens dit onderzoek moeten ze wat Bourgondischer gaan leven. Boeiend!
En dat
chocolaatje niet vergeten, by the way.
.

MNEMONICS

Eerder las je hier over Luria en Shereshevskii. Shereshevskii maakte makkelijk mnemomics. Mnemonics zijn ezelsbruggetjes, vaak bestaande woorden, waarbij elke letter weer staat voor een ander woord. Zo zou je makkelijker je geheugen kunnen opfrissen.

.
Grappig om eens naar te kijken: de Medical Mnemonics. Zevariëren van anatomie tot diagnostiek en behandeling op velerlei vlak. Er zitten ook wat psychologische en/of psychiatrische tussen - en ook bijv neurologie. Ik vind de psychiatrische niet allemaal erg sterk hoor!
En
psychologie/gedragswetenschappen. Ze vragen je om je eigen mnemomics ook in te sturen.
.
Zelf kan ik als ik studeer nooit zo goed uit de voeten met ezelsbruggetjes. Ik heb een andere manier van de stof tot me nemen, weet ik.
.
Er is 1 Mnemonic die ik wel graag aan studenten leer. Bij de organisch psychiatrische stoornis. Daarover schreef ik afgelopen week - bij het delirium.
.
Maar er zijn veel studenten die er wel van houden. Het is behoorlijk lastig een goede te maken. Mocht je een inventieve hebben, laat me weten!
.
Foto: Verrazano-Narrows Bridge NY.
.
Mrt '10

MOVIES THAT MATTER! - 25-31 maart

Van 25-31 maart vindt in Den Haag het Movies that Matter Festival plaats. Dit internationale film- en debatfestival presenteert speelfilms en documentaires uit de hele wereld. Films die ontroeren, onthullen, verbazen, maar bovenal films die ogen openen voor mensenrechten. Het si de opvolger van het Amnesty International Filmfestival. Het is jaarlijks in het Filmhuis en Theater aan het Spui in Den Haag. Er komen zo´n 70 human rights speelfilms en documentaires en dagelijkse talkshows en debatten met internationale gasten.

Clips over de activiteiten kan je hier zien.
.
Foto: ´
Settled´, film van Zuolong Shan: 30 minuten intiem en respectvol documentair portret over de 83-jarige, licht ontvlambare, eigenwijze Zheng Jingkang. Ondanks zijn beperkingen staat hij erop voor zichzelf te zorgen. Rond zijn 20e was hij een student en daarbij studentikoze bon vivant. Op verdenking van contrarevolutionair gedrag werd hij abrupt gevangen gezet. Uiteindelijk heeft hij 63 jaar vast gezeten.

Eerder bijv hier: The Soloist

Gevangenen vd Grond

.
Mrt ´10

VERLANGEN in JUGENDSTIL

Confabula heeft je wel eens verteld over haar liefde voor Art Deco, Jugendstil, de Wiener Werkstätte. Bauhaus – gaan we het ook nog over hebben. Dit zijde behang kwam ik op de site van de Welcome Collection in Londen. Ze hebben nu ook 2 tentoonstellingen over kunst & psychiatrie (Wellcome Collection Museum with Art and Mental Illness).
.
Het behang heet 'Sehnsucht / Longing'. Het is ontworpen door Backhausen & Söhne in 1904 op verzoek vd architect Josef Hoffman voor het Sanatorium Purkersdorf, een psychiatrisch centrum aldaar. Het werd ingericht naar de stijl vd
Wiener Werkstätte. Deze wandbekleding is er een treffend voorbeeld van. Meer over het Purkersdorf Sanatorium.
.

Recent: Kandinsky & synesthesie (zeer boeiend fenomeen)

& Luria
.
Mr't '10

CHOCOHOLIC UPDATE - CHOCOLA & STRESS!

Vandaag lag het accent van de colleges van ´mijn´ onderwijsblok op stemmingsstoornissen, en over de neurobiologische mechanismen hierachter, zoals stress & de HPA-as (zie ook eerder hier, bijv bij ´depressie & overgewicht´).
In het kader van stress, wil Confabula je de nieuwste chocoholic update niet onthouden!

.
19 vrouwen en 11 mannen aten gedurende 2 weken 40 mg donkere chocolade per dag. Bij allen werd dmv vragenlijsten hun angstniveau gemeten. Zowel in hun bloed als in de urine werd het gehalte vh stresshormoon cortisol gemeten. Plus, met ´proton nuclear magnetic resonance (1H NMR) spectroscopy´ en ´mass spectrometry (MS)´ werd gekeken naar metabole veranderingen en de microbiologische activiteit vd darm.
.
Reeds na 1 week bleken er metabole veranderingen in de darm te onstaan tov de baseline waardes. Na 2 weken werden die verschillen nog significanter.
Uiteraard werd de mate van angstniveau ook gerelateerd aan deze veranderingen. Juist bij mensen met een hoog angstniveau bleek de hoeveelheid cortisol in de urine na het eten van 40 mg chocola per dag significant verlaagd.
De HPA-as speelt bij angsten een essentiële rol. Moest denken aan
PTSS & hart, een eerder stuk hier in CC.
.
Het is een boeiend fenomeen, die positieve berichten steeds over chocola. Wat zal toch de kern ervan zijn? En nu, mbt stress - heeft het ook een relatie met de gunstige cardiovasculaire effecten van chocola, waarover we het hier eerder hadden? Met de flavinoïden?
En los vd materie zelf, kan er ook een rol zijn weggelegd voor de ontspannen ZEN-situatie waarin de proefpersonen op genietende, rustige wijze hun chocolade traktatie tot zich namen? Ook
ontspanningsoefeningen werken heilzaam op angst (zie bijv hier in CC) .
.
En zal er er een chocolade-dosis-effect relatie zijn? Dat zou nog eens een opsteker zijn (en dat geeft weer placebo biass, maar dat terzijde). Leuk voor een studenten-wetenschapsstage? Je krijgt vast voldoende proefpersonen!
.
Zie eerder: Chocola –
rich, dark & well kept secret
.
Over chocola horen we binnenkort zeker meer, dankzij de regelmatige updates van
Dr Shock.
Foto: Confabula houdt vooral van donkere chocola. Deze is extreem, maar wel 1 van haar favorites.

.
Mrt ´10

QT-TIJD & ANTIPSYCHOTICA?

Er wordt vaak gewaarschuwd dat je uit moet kijken dat antipychotica als haloperidol de QT-tijd van het hart kan verlengen. De QT tijd geeft aan hoe lang het duurt tot de ventrikels zijn gerepolariseerd & weer klaar zijn voor een nieuwe hartslag. De normaalwaarde voor de gecorrigeerde QT tijd (QTc) is korter dan 450ms voor mannen en korter dan 460ms voor vrouwen.

.
Bij een (ernstig) verlengde QT tijd duurt het lang voordat de hartspiervezels weer klaar zijn voor een nieuwe hartslag. Het kan dan voorkomen dat sommige vezels nog niet gerepolariseerd zijn, terwijl er wel al een hartslag 'aankomt' . Deze vezels kunnen vervolgens op een ongecontroleerd moment gaan depolariseren en zo aanleiding geven tot een Torsade de Pointes - en dat kan een hartstilstand veroorzaken. ‘Torsades de pointes’ is Frans voor ‘het omdraaien van de toppen’. Het gaat om een ECG afwijking waarbij een ventriculaire tachycardie ontstaat met abnormaal gevormde polymorfe QRS complexen, zowel uitschietend naar boven als beneden de iso-elektrische lijn.
.
Er is enige terughoudendheid of het specifiek de antipsychotica zijn die bij patienten het QT-interval verlengen. Vaak is het, denkt men, een kwestie van 1+1=3. Zo zou er vaak sprake zijn van co-factoren die een belangrijke rol spelen.
Zoals aangeboeren hartafwijkingen met reeds een wat verlengd QT interval
Andere factoren die het interval al verlengen, zoals electrolytafwijkingen (mn laag kalium of laag calcium), ischemie (zuurstof tekort vh hart).
Maar ook andere medicijnen die de patiënt reeds gebruikt als sommige anti-arrythmica, antibiotica, cisapride etc. Ook psychofarmaca als sommige antidepressiva of lithium. Ook de conditie vd patient speelt een rol, zijn gewicht, maar zeker ook zijn leeftijd. Als je dat laatste neemt en denkt aan polyfarmacy en slechtere conditie die ouderen toch al hebben, plus de kwetsbaarheid voor een delirium, kom je weer op het belang van ons Centrum voor Ouderen Geneeskunde uit.
.
Dat andere factoren dan de medicatie zelf een rol spelen, suggereert ook recent onderzoek.
Onderzoekers vergeleken het verschil in ECG tussen mensen met en zonder een psychose. 24 patiënten die voor het eerst een psychose doormaakten, en nog nooit, en ook op dat moment niet, antipsychotica hadden gebruikt werden onderzocht. Ze werden vergeleken met een controlegroep zonder psychose en eveneens zonder antipsychotica. Vergeleken met de gezonde vrijwilligers, bleken de patiënten met een psychose (die dus GEEN antipsychoticum gebruikten) gemiddeld een toegenomen QT tijd te hebben. Patiënten met psychosen en schizofrenie vertonen dus een grotere variabiliteit van het QT-interval en dat kan tot cardiale aritmieën leiden. (
Schizophr Res. ´09;113:176-80)
.
Vergeet niet: per 10.000 persoonsjaren overlijden 7 mensen in de algemene populatie door een acute hartdood. Tegenover 11 met schizofrenie. De eventuele variatie in QT tijd kan nog niet voldoende verklaring zijn voor deze verontrustende gegevens.
Overigens vond ik een mooie website over ECGs – zie onder.
.
Mrt ´10

MOOIE SITE OVER ECGs!

De ECG-pedia biedt een schat aan informatie over electrocardiogrammen. Variërend van hoe een ECG af te lezen tot de meest zeldzame afwijkingen. Rond de ‘QT’ tijd (zie Antipsychotica en QT tijd) staat er bijc een QT-tijd calculator, om de tijd te corrigeren voor de hartfrequentie. De site biedt een handzaam kaartje om te gebruiken bij ECG-beoordelingen. Dat kan je hier downloaden.
Ook staan er vele voorbeeld ECG’s, zoals in het ‘De Voogd archief’.

.
Mrt´10
.



APA POCKET CARD

Eerder vond je hier in CC al een pocketcard over het psychiatrisch onderzoek (zie hier). Handig ding, zie er nu veel co´s en studenten mee lopen.
.

Op de site vd American Psychiatric Association (
APA) heb ik nog een zakkaartje gevonden, ook bedoeld voor co-assistenten/studenten. Deze gaat over de DSM-IV en biedt extra ankertjes. Een handig ding, me dunkt. De APA de grootste psychiatrische vereniging. Zij creeren richtlijnen bijv. En jaarlijks organiseren ze een enorm wereldcongres. Op hun site vind je meer info, bijvoorbeeld de eerste voorstellen rond de revisie van de DSM-IV, waarover we het enige tijd terug hadden in CC - de eerste voorstellen voor DSM-V online.
.
Enfin, de
APA-pocketcard kan je hier downloaden . Hopelijk lukt het met je computerprogrammatuur. .

22-29 maart - WEEK VD PSYCHIATRIE

Dit jaar is De Week van de Psychiatrie 2010 van 22 t/m 29 maart.
Het doel vd Week vd Psychiatrie is om de positie van de cliënt in de GGZ te versterken. Elk jaar zijn er activiteiten door diverse cliëntenorganisaties, cliëntenraden, verslavingszorg en maatschappelijke opvang. Dit jaar is het theam: ‘Pillen voor de geest?’. Door
heel NL zijn activiteiten – zie hier.

.
Mrt ´10

PSYCHOHYGIENISCHE MAATREGELEN

Quite simple - maar vaak vergeten bij een patient met een delirium, waarover we het gisteren hadden.
Het gaat hier eigenlijk om ‘rust, reinheid en regelmaat’. Je wilt de patiënt geruststellen. Kalmte, rust en duidelijkheid zijn goed. Ervoor zorgen dat de delirante patiënt zo goed als mogelijk in de realiteit blijft. En dat hij wordt beschermd tegen overmatige prikkels. Creëer een veilige en vertrouwde omgeving. Zorg voor een goed dagnachtritme, met licht overdag en gedempt licht (niet helemaal pikkedonker – je wilt wel dat de patiënt georiënteerd blijft) ’s nachts. Leg steeds weer rustig uit waar hij is, wat de datum is, wie-wie is. Zet dat ook, in grote letters zwart-op-wit. Zorg daarbij bijv voor een kalender en klokje bij het bed. Foto’s van bekende vertrouwde zaken, als geliefden of huisdieren en steeds uitleggen wie dat zijn, kan soms ook steun bieden.
Het klinkt erg logisch - echt een open deur zal je zeggen.
Maar de ervaring leert dat toch heel regelmatig vergeten wordt hoe belangrijk dergelijke eenvoudige interventies zijn.

.
Mrt '10

DELIRIUM & MNEMOMIC

Gisteren was Confabula trots! Toen de hoogleraar tijdens het college 'haar' studenten vroeg, waar je 'het allereerst op moet letten bij je psychiatrisch onderzoek', riep de zaal "...het BEWUSTZIJN!".

Exact.
.
Bij een gedaald bewustzijn denk je meteen aan een organisch-psychiatrische stoornis. Organisch omdat de psychiatrische symptomen die de patiënt heeft, een gevolg zijn van een lichamelijke ziekte of een medicijn. Ook kan het worden veroorzaakt door drugs, of overdoseringen. Bij alcoholgebruik, of abrupt staken met alcohol kan het ook optreden.
Vooral oudere, lichamelijk zieke patiënten zijn er kwetsbaar voor. Zeker als er ook sprake is van sensorische beperkingen, bijv slecht zien of horen. En mensen met cognitieve achteruitgang of dementie zijn ook heel kwetsbaar.
.

Een delirium komt veel voor. Vd patiënten opgenomen op een chirurgische of interne afdeling van een algemeen ziekenhuis maakt 10-40% een delirium door. Dat dit een breed percentage is, komt omdat het natuurlijk ook afhangt vd kwetsbaarheid vd patiënt (bijv bij ouderen dus veel) en vd ernst vd ziekte. Op een intensive care bijvoorbeeld, heeft de meerderheid vd patiënten een delirium.
Kenmerkende symptomen van een delirium zijn een stoornis in ‘het bewustzijn’ (dit is een psychiatrische uitdrukking voor het besef wat de patiënt van zichzelf en zijn omgeving heeft). Veel patiënten met een delirium maken een dromerige, doezelige indruk (maar soms zijn ze juist heel onrustig!), weten niet waar ze zijn of wat de datum ongeveer is. Ook hebben ze vaak last van hallucinaties. ‘s Nachts slapen ze iha heel slecht en zijn onrustig.
.
Het is van belang een delirium adequaat te behandelen. Zoals gezegd, het is een organische stoornis. Het draait dan ook om een ‘causale’ (=oorzakelijke) en ‘symptomatische’ behandeling. Voor wbt de symptomatische behandeling, gaat het om het bestrijden vd psychiatrische symptomen, zoals de hallucinaties. Daarvoor wordt meestal een antipsychoticum gegeven, meestal haloperidol.
.
Maar prioriteit heeft de causale behandeling! Je moet dus bij een delirium zorgvuldig uitzoeken welke lichamelijke oorzaak eraan ten grondslag ligt. Dat kunnen ook meerdere factoren zijn. En die afwijking(en) moet je subito behandelen! Als je dat niet zou doen, en je je alleen op de psychiatrische symptomen zou richten, dan zou de patiënt steeds zieker worden, en zelfs kunnen overlijden.
.
Een indrukwekkend Mnemonic vind ik 'I watch death'. Dit is een ezelsbruggetje om de diversiteit van oorzaken op een rij te zetten die allemaal kunnen spelen bij een delirium.
De naam van het ezelsbruggetje is dus morbide, maar wel reëel.

Diversiteit oorzaken Delirium
I WATCH DEATH

Infection (Encephalitis, meningitis, syphilis, HIV, sepsis etc)
Withdrawal (Alcohol, barbiturates, sedative-hypnotics etc)
Acute metabolic (Acidosis, alkalosis, electrolyte disturbance, hepatic or renal failure etc)
Trauma (Closed-head injury, heatstroke, postoperative, severe burns etc)
CNS pathology (Abscess, hemorrhage, hydrocephalus, subdural hematoma, infection, seizures, stroke, tumors, metastases, vasculitis etc)
Hypoxia (Anemia, carbon monoxide poisoning, hypotension, pulmonary or cardiac failure etc.)
Deficiencies (Vit B12, folate, niacin, thiamine etc)
Endocrinopathies (Hyper- or hypoadrenocortisonism, hyper or hypoglycaemia, myxedema, hyperparathyroidism etc)
Acute vascular (Hypertensive encephalopathy, stroke, arrhythmia, shock etc)
Toxins or drugs (Medications, illicit drugs, pesticides, solvents etc)
Heavy methals (Lead, manganese, mercury etc)
.

PS: Ook van belang zijn ´psychohygiënische maatregelen´. Wat dat inhoudt? Vrij eenvoudig, maar toch ... daarover binnenkort meer.
.
Idemdito: binnenkort meer over memnomics.

.
Omdat het delirium zeer veel voorkomt bij ouderen - zij zijn extra kwetsbaar, is het Centrum voor Ouderengeneeskunde in het LUMC, waarover ik eerder hier schreef, deste meer van belang (zie hier). .
Lees ook de Diesoratie en de oratie van prof vd Mast in dit kader.
.
Mrt '10

VISOLIE & PSYCHOSE

Over omega-3 vetzuren hebben we het hier al vaker gehad. Zowel richting cognitie als depressie zijn er postieve berichten over het gebruik ervan. Ik kan het dan ook alleen maar propageren. Al krijgt Confabula toenemend moeite met als die uitgeknepen vissen, maar dat terzijde. Sojabonen en walnoten schijnen (plant/dier)aardiger opties te zijn – maar cave cave – Confabula komt hier binnekort op terug…
.

81 jongeren (13 - 25 jr) werden verwezen naar de psychose unit van de medische universiteit van Wenen in Oostenrijk. Ze vielen allen, om enigerlei eden in de risicogroep om een psychose te ontwikkelen. Je moet dan je bijvoorbeeld voorstellen dat ze alleen stemmen hoorden, en verder geen andere psychotische belevingen hadden. Of overmatig veel op zichzelf betrokken, op de rand van een achterdochtige paranoïde waan. Maar steeds net niet zo hevig dat je van ‘een psychose’ kon spreken. Ze werden verdeeld in 2 grepen, de ene kreeg gedurende 12 weken dagelijks placebo capsules met kokosnootolie. De andere groep 4 lange keten omega-3 polyonverzadigde vetzuurcapsules. Hierin zal eicosapentaenoic acid (EPA), docosahexaenoic acid (DHA) en vitamine E.
.
Alle jongeren kregen daarnaast psychotherapie. Geen van hen gebruikte een antipsychoticum.
Met behulp van de
Positive and Negative Syndrome Scale (PANSS)
werd gedurende 12 maanden de psychische status van de jongeren bijgehouden. Ook werden de jongeren door onafhankelijke psychiaters beoordeeld. Na 12 maanden had zich in de visoliegroep bij 4.9% vd jongeren een psychose ontwikkeld. In d eplacebogroep was dat 27.5% in the placebo group. De omega-3 group had ook een significant lagere (=betere) PANSS score, zowel op positieve als negatieve symptomen, in over het algeheel.
.
Het verschil in het risico op het ontwikkelen van een psychose tussen de twee groepen bleek dus maar liefst 22,6% in het voordeel vd visoliegroep. Ook na het stoppen vd inname van de capsules bleef het gunstige verschil tussen de twee groepen ten voordeel vd groep die voorheel de visolie gebruikte (Arch Gen Psych '10;67:146-54).
.
Het mechanisme achter dit verschil is nog niet duidelijk. De onderzoekers gaan er met name van uit dat de omega-3 vetzuren mogelijk de doorgankelijkheid van celmembranen verbetert. En mogelijk ook de functie van receptoren op zenuwcellen. Ook wordt een actie met dopamine en serotonine als mogelijkheid gezien. Gezien het eerder beschreven gunstige effect van visolie op cognitieve achteruitgang, lijkt ook een rol voor het glutamaat systeem en bescherming tegen oxidatieve stress weggelegd.
Het onderzoeksteam wil de groep jongeren nog zo’n 3 jaar volgen, om te kijken of het effect beklijft. dan komt confabula bij je terug (...).
Eerder:
Schizofrenie & Hb.
Over Weed ... en nog een keer over weed.
.
Mrt '10

DEMON - HALLUCINATIONS (II)

Confabula gaat je vaker wat vertellen uit de verzameling van bijzondere hallucinaties (zie hier in CC part I) van Dr JD Blom.
Wat dacht je van deze.
Het woord demon ken je wel. Het komt van het Griekse ‘δεμον’, wat geest of God betekent. In de psychiatrie is het in de jaren 70 geintroduceerd door de Amerikaanse psychofarmacoloog Ronald Siegel. In zijn laboratorium noteerde hij de hallucinaties van proefpersonen die hij cannabis gaf. Het ging om een hallucinatie van een zwart gaas-gordijn, met een groot menselijk oog in het midden, omgeven door kleine oogjes. En niet zomaar een eendimensionaal oog - nee, ze werden omschreven als "… alive and leering…". Vrij beangstigend dus.
.

Siegel kwam op de benaming via een gedicht van Edgar Allan Poe:
"Demon eyes, of a wild and ghastly vivacity, glared upon me in a thousand directions where none had been visible before, and gleamed with the lurid lustre of a fire that I could not force my imagination te regard as unreal".
Meer over Poe - en psychiatrie: zie hieronder.
.
Siegel zat wel behoorlijk in zijn maag met deze steeds terugkerende hallucinatie. Hij vroeg zich af hoe men op dit beeld kwam. Hij wilde het neurobiologisch verklaren, maar vreesde ook occulte achtergronden. Hij reisde zelfs naar een Mexicaanse Sjamaan die meer dan 100 jaar oud zou zijn, om hem raad te vragen. Dat is nog eens een devoted onderzoeker! Ook deze wijze Sjamaan kon helaas niet verklaren waar die ogen vandaan kwamen. Gedesullisioneerd keerde Siegel terug. Hij bleef erover filosoferen, maar vond nooit een goede verklaring.
Uiteindelijk kon hij niets anders bedenken dan dat de proefpersonen eerder een plaatje met wat symmetrisch gearrangeerde ogen moesten hebben gezien. Maar erg bevredigend is dit niet. Want niet al die vele mensen die deze hallucinatie ervoeren of nu nog wel ervaren hebben een dergelijk plaatje ooit gezien. Dit soort hallucinaties worden namelijk ook buiten Siegels laboratorium, tot op de dag van vandaag beschreven. Bij gebruik van andere psychedelische middelen. Maar ook worden ze wel waargenomen door patiënten met schizofrenie die een psychose doormaken.
.
Mocht je een eyeopener (...) in deze hebben... deel het in CC.
.
Mrt '10

EDGAR ALLAN POE

Mooie gedichten schreef hij. Maar ook gruwelijk griezelige poëzie, proza en essays. Neem die van de demon eyes - zie boven. Poe is geboren in 1809. In 1826 ging hij studeren, echter in diezelfde periode begon hij te drinken en gokken, kreeg schulden en werd na 1 jaar vd universiteit gestuurd. In 1836 trouwde hij met zijn toen 13-jarige nichtje. Zij overleed in 1947 aan TBC. Hierna begon hij steeds meer drugs en drank te gebruiken. In 1848 deed hij een zelfmoordpoging. Een jaar later was hij opeens 3 dagen onvindbaar. Toen werd hij in verwarde staat op straat gevonden. Hij droeg niet zijn eigen kleding en was niet in staat uit te leggen wat er aan de hand was. Hij bleef bij herhaling "Reynolds" roepen – niemand begreep waarom. Helaas is zijn patiëntendossier verloren gegaan. Krantberichten over zijn dood roepen: "congestion of the brain" en "cerebral inflammation". Over zijn toestand wordt nog immer veel gespeculeerd. Het vermoeden is dat er sprake is geweest van een organisch psychiatrische stoornis. Dus psychiatrische symptomen door een lichamelijke oorzaak. Meest voor de hand liggend is dat het drugs en drank zijn geweest. Maar onderzoekers hebben later ook andere opties genoemd. Bijv epilepsie, maar ook cholera en syphilis.

Matthew Pearl schrijft in zijn boek 'The Poe Shadow' dat er bij Poe sprake van een hersentumor zou zijn geweest. Ik heb dit boek niet gelezen. Wel heb ik van Pearl 'the Dante Club' gelezen, wat wel een vermakelijk boek is. Beetje in de stijl van 'the Pickwick Papers' van Dickens.
.

Mrt '10

CABARETIER & DEPRESSIE ? !!

Psychiatriemuseum 'Het Dolhuys', waarover ik onlangs nog schreef over de mooie fototentoonstelling die ze momenteel hebben, biedt ook eens in de maand de '43e april', een thema-avond.

Hé 3e jaars studenten – alsof het voor ons persoonlijk geregeld is (of is het echt zo … betrekkingswaan?... daarover hebben we het maandag bij de werkgroepen nog wel...): dinsdag de 23e hebben we colleges over depressies. En donderdag 18 maart a.s gaat de thema-avond van het Dolhuys over depressies!

.
Donderdag 18 maart a.s. komt cabaretier Mike Boddé.
Mike Boddé ken je waarschijnlijk wel. Bijvoorbeeld van het programma 'Kopspijkers' en de 'Mike & Thomas show' (een aanradertje). Een cabaretier met een depressie…. Hij kan er vast met humor over praten. Maar hij neemt het serieus. Hij wil er zelfs een lans voor breken en er openlijk over praten. Zeer bewonderwenswaardig. De depressie die hem begin jaren negentig overviel, was beslist niet om te lachen. De depressie dwong hem zijn samenwerking met Thomas van Luyn tijdelijk stop te zetten en zijn hele leven kwam in het teken te staan van de vraag: wat gebeurt er in godsnaam met me, en hoe word ik weer beter? In zijn nieuwe boel 'Pil' doet Boddé op authentieke manier verslag van deze gitzwarte periode in zijn leven. Een boek over een totaal verlies van zelfcontrole, maar uiteindelijk ook over de helende kracht van humor en over pillen. Een verhaal dat Boddé móést vertellen vindt hij, voor mensen met een depressie en hun omgeving. Als extra steun.
.
Hij beschrijft een depressie als een "Een allesverlammende ziekte".

Duidelijke taal mijns inziens, ik kan het niet mooier zeggen. ’.

Aanvang 19.30 uur. Het Dolhuys is dan geopend tot 21.00 uur. Je betaalt alleen entree voor het museum en met je studentenkaart krijg jij nu korting.
In het museumcafé kan je bovendien een maaltijd eten – voor €12,50 incl. 1 drankje.
Verstandig = vooraf reserveren (met of zonder maaltijd) via het
reserveringsformulier.

En vanaf volgende week: 23-29 maart -
WEEK VD PSYCHIATRIE. daarover later mogelijk meer.
.
Mrt '10

CYTOCHROOM P450 - ANIMATIEFILMPJE


Het Cytochroom P450 enzymsysteem - het is dus echt een mechanisme om je in te verdiepen en rekening mee te houden. Confabula vond een heel aardig animatiefilmpje over CYPs – dat kan je hier zien.
.
Mrt '10

CYP2D6 , SSRI’s & TAMOXIFEN

Ik probeer steeds duidelijk te maken hoe verweven het medisch specialisme psychiatrie is met andere specialismen. Neem recent in British Medical Journal. Deze = belangrijk voor psychiaters, oncologen, internisten, huisartsen…

.
Onderzoekers berichten over een prospectieve studie. Ze volgden 2430 vrouwen die wegens borstkanker Tamoxifen moesten gebruiken. Tamoxifen is een medicijn met een anti-oestrogene (=hormoon) werking. Het gaat om vormen van borstkanker die gevoelig zijn voor oestrogenen. Die groeien door oestrogenen sneller. Ook uitzaaiingen van die tumoren groeien sneller door oestrogeen. Je wilt de oestrogeen dus blokkeren. Dat kan met Tamoxifen. De 2430 vrouwen (> 65 jr), gebruikten ook allen een SSRI. Dit zowel omdat depressies veel voorkomen, door alle angstige omstandigheden bijvoorbeeld. Maar ook ter ondersteuning tegen hormonale bijwerkingen (als opvliegers) van andere medicijnen.
.
In de follow-up (ongeveer 2,5 jaar) overleed 15,4% van de vrouwen aan de gevolgen van borstkanker. Na uitsluiten van andere mogelijke confounders, bleek dat die vrouwen die als SSRI paroxetine gebruikt hadden, een significant hoger risico hadden om te overlijden in vergelijking met de vrouwen die een andere SSRI gebruikten. (Het volledige artikel uit BMJ kan je hier downloaden).
.
Why? Nu blijkt dat paroxetine CYP2D6 remt. En juist Tamoxifen wordt door CYP2D6 verwerkt tot oa endoxifen - een werkzame stof. Dat kan hebben betekend dat de vrouwen die paroxetine en tamoxifen gebruikten, een minder werkzame tamoxifen concentratie in hun bloed had.
.
Pas op - nu niet opeens geen SSRI's meer voorschrijven! Eerst pas op de plaats - en goed kijken! Want: opmerkelijk is dat fluoxetine (=ook SSRI) ook CYP2D6 remt, maar dat bij dit middel geen hoger sterftecijfer is gevonden.
Plus: voor de overige SSRI’s (die hebben weer interacties met andere CYPs) bleek eveneens geen verhoogd risico.
.
Mrt '10

CYTOCHROOM P450

Het cytochroom P450 enzymsysteem (= CYP of CYP450) is een verzameling van enzymen welke hun actie uitvoeren in de lever. Deze enzymen zijn betrokken bij de afbraak en metabolisatie van diverse chemische stoffen: medicijnen, drugs, maar ook sommige voedingsmiddelen. En bijvoorbeeld bepaalde hormonen. Een aantal CYP enzymen, CYP1A2, CYP2C9, CYP2C19, CYP2D6 en CYP3A4 zijn betrokken bij het metabolisme van medicijnen. CYP3A4 breekt zo’n 45% van alle geneesmiddelen af.
.

Belangrijk is dat deze enzymsystemen bovendien in huhn werkzaamheid kunnen worden gestimuleerd of juist geremd door andere medicijnen of stoffen.
.
Je kent wel het verhaal van grapefruitsap, wat mogelijk de werkzaamheid van hartmedicatie kan verlagen. Dit wordt soms afgedaan als een ‘urban legend’. Maar het is echt waar. Grapefruit sap remt de werking van CYP3A4. Als een patiënt medicijnen gebruikt die door CYP3A4 worden afgebroken, heeft het drinken van sap tot gevolg dat hij meer van dat medicijn in zijn bloed krijgt. Ook nicotine heeft zo’n werking. Dat zal ik een dezer dagen wel even uitleggen.
.
Maar nu – eerst in kader van het college over SSRI's wat de 3e jaars studenten vandaag hadden .. zie boven. Een uitgesproken voorbeeld van de noodzaak goed samen te werken binnen de verschillende medisch specialisamen. Belangrijke boodschap is om de interacties van verschillende medicamenten via het Cytochroom P450 systeem goed in de gaten te houden.
Op internet zijn heel veel tabellen waarin dit soort interacties schematisch worden weergegeven.
.
Voorbeelden zijn: Flockhart
Dr Nelsen ,
Drugs.com en MHC.com
www.mhc.com?Cytochromes/index.html
Mocht je nog een aanrader hebben – laat het ons weten!
.
Mrt '10

INFO UIT CYBERSPACE

Deze week start het onderwijsblok voor de 3e jaars geneeskunde studenten, over psychiatrie.

Ik zal proberen de onderwerpen wat aan te passen op de onderwerpen die we op dat moment behandelen in het blok. Wat highlights voor de extra geïntereseerde zijn nooit weg.
.
Vd week had ik het met een aantal studenten over de door veel artsen regelmatig bezochte website UpToDate . Hier staan zo'n 8000 onderwerpen, gerubriceerd naar 14 medische specialismen. Veel info, verwijzingen, reviews, state-of-the-art, links naar literatuur etc etc. Een must!
.
Ook interessant is vanuit een andere richting - Healthtalkonline . Deze site biedt info over diverse ziekten, vanuit patiëntperspectief. Het gaat om zowel somatische als psychiatrische aandoeningen. Patiënten zijn geinterviewd en vertellen over wat zij ikv hun ziekte ervaren. En ook waar ze tegenaan gelopen zijn. Bijv in het contact met artsen! Of tegen vooroordelen vanuit hun omgeving. Inclusief video´s. Mooi initiatief, eerbied voor de patiënten.
.
Ook voor & door jongeren is er inmiddels een spinn off gemaakt: youthhealthtalk.org . Hierin ook een pagina over stemming: "We have interviewed 39 young people about their experiences of depression and low mood. To learn about their stories, thoughts and experiences, and for more information about depression, click on the links below. Select from the key topics (...) or explore all the interviews".

Bewonderswaardig zoals deze jongeren van zich laten horen. Kan zeker stigma-doorbrekend zijn. De moeite waard te bekijken.
.
Mrt '10

GEHEUGEN & GINKO ? NEEN

We willen de cognitie zo lang mogelijk scherp houden. We (proberen te) bewegen (en anders denken we erover, wat toch het brein traint?), we eten wat Club Confabula op de menukaart heeft en houden ons aan the ZEN rules. Begin maar ergens in CC te lezen, en je komt er wel. Maar een extra booster kan toch geen kwaad… Ginkgo biloba, erg verlijdelijk.Volgens de reclames geeft het je geheugen een booster en voorkomt het dementie. Gespeculeerd wordt over een betere bloeddoorstroming van het brein en voorkomen van neerslag van amyloïde plaques. Er begon de laatste tijd steeds meer twijfel uit wetenschapsgroepen te komen over de juisthied vd ideeën rond Ginko.


.
Toen is de
Ginkgo Evaluation of Memory (GEM) study gestart. Het ging om ouderen tussen de 72 en 96 jaar, met en normale cognitie, of heel lichte achteruitgang, zoals past bij de leeftijd. 1524 personen kregen 2 maal per dag 120 mg Ginko biloba en 1545 een placebo. Bij allen werden elke 6 mnd cognitieve testen afgenomen, waaronder een MMSE. Denk aan testen op gebied van taal, geheugen, executieve functies (plan vermogen), aandacht, snelheid etc. Ook werd jaarlijks de Alzheimer Disease Assessment Scale (ADAS-Cog) afgenomen. Mediane follow up was 6 jr, de hele studie duurde 8 jr.
.
In beide groepen bleek jaarlijks sprake van cognitief verder achteruit gaan. Er was geen verschil hierbij tussen de Ginkgo en de placebo groep. Het team paste de groep geheel aan op eventuele bias, maar leeftijd, geslacht, culturele afkomst, opleidingsniveau, cardiovasculaire status, lipidenstatus in het bloed… het had allemaal geen effect op de nulwerking vd Ginkgo. Wel was het zo dat de ouderen met een minder gezonde cardiovasculaire staus sneller cognitieve achteruitgang bleken te hebben, maar dit gold zowel in de Ginkgo als in de placebo groep (JAMA. 2009;302(24):2663-70).
.
Een grote studie. Met een negatieve uitkomst, althans, als je pro Ginkgo bent.
.
Op dit moment heeft Confabula geen evidence based argument om dit kruid aan je cocktail toe te voegen. En 'baat het niet dan schaadt het niet…', met dat soort uitspraken moet je bij plantjes altijd uitkijken. Is bovendien geen wetenschappelijk verantwoorde houding.
.
Confabula vertrouwt zelf geen enkele plant.
.
Mrt '10

SMILE SLOWLY

.
Smile, breathe and go slowly.
- Thich Nhat Hanh, Zen Buddhist monk
.
Eerder:
.
Mrt '10

VIRTUAL REALITY versus PIJN

Een bijzonder bericht. Gepresenteerd op de 26e conferentie vd American Academy of Pain Medicine (AAPM). Twaalf soldaten (20-27 jr), teruggekomen uit een oorlogssituatie met ernstige brandwonden, variërend van over 4.0% tot 57.5% (heel ernstig!) van hun lichaamsoppervlak. Hen werd gevraagd te te scoren hoeveel pijn ze hadden, hoe ellendig ze zich voelden en hoevaak ze aan hun pijn dachten. Met name gedurende de dagelijkse verzorging van de pijnlijke wonden. De wonden werden vervolgens zowel op de gebruikelijke wijze verzorgd, als op een moment dat de veteranen keken naar een virtual reality programma. Hierbij hadden ze brillen op en koptelefoons. Ze zagen een wereld met een winter sneeuwlandschap: 'SnowWorld' terwijl ze luisterden naar de door door Paul Simon gecomponeerde soundtrack. Als ze ten tijde van de wondverzorging keken naar het virtual reality programma met, scoorden ze significant minder pijn. Ook voelden ze zich minder ellendig en konden ze de pijn makkelijker 'vergeten'.
Het effect was het sterkst bij die veteranen die tevoren de meeste wonden en pijn hadden.
.
Een boeiende kleine studie. Hier moet meer mee gedaan kunnen worden. Om te beginnen is interessant waar het specifiek om gaat. Waarschijnlijk spelen meerdere factoren. De verdieping in een andere wereld is misschien wel vergelijkbaar met (diepe) meditatie. Over de gunstige effecten daarvan hadden we het al vaker in CC (zie bijv
ontspanning & angst / mindfullness / student & stress / mellow study studenten / studenten & mediteren / leren lief te hebben ) . Wat zal er in het brein gebeuren? Wat is eigenlijk 'pijnstilling'?
.
En zal het nog uitmaken wat de thematiek van de virtuele wereld is? Zal juist de koude setting deze brandwond patiënten extra goed doen? Of zijn andere afbeeldingen ook bruikbaar? En kunnen we dit verder dootrekken, bij pijn en ziekte? In ieder geval geeft deze studie aan dat afleiding de patiënt goed kan doen.

.
Binnenkort meer over virtual reality in de psychiatrie.
.

Uiteraard is menselijk contact prioriteit.
Dat ben jij - als je naast de patient zit en hem of haar gerust stelt.
Empathie hebt. En toont.
.


Foto: Dr Shock
.
Mrt '10


SSRI & CVA

We hadden het recent over Luria & afasie. En over de rol van serotonine / melatonine bij herstel. Afasie kan optreden na een herseninfarct (CVA). Regelmatig komt uit onderzoeken naar voren dat er na een CVA stemmingsklachten op kunnen treden, en ook echt depressies. Bovendien bleek eerder dat patiënten die vóór hun CVA een depressie hadden, na ontslag uit het zienhuis ook langzamer herstellen (zie hier in CC depressie & CVA).

.
Onderzoekers hebben nu gekeken naar het effect van een serotonine heropname remmer (SSRI) op het herstel van patiënten na een CVA. Ze verdeelden 129 patiënten in 3 groepen. Gedurende een jaar kreeg 1 groep een SSRI, 1 groep een placebo en 1 groep een vorm van psychotherapie: 'Problem Solving Therapy'.
.
'Problem Solving Therapy' is een vorm van cognitieve gedragstherapie. Hij is mn bestemd voor mensen met angst- en stemmingsklachten: gericht op het 'hier-en-nu', dus op moeilijkheden en problemen in het heden. Juist na een CVA wordt een patiënt geconfronteerd met veel nieuwe problemen. Dat kunnen praktische zaken zijn, bijvoorbeeld door een lichamelijke handicap na het CVA. Maar ook kunnen daarbij/door ook allerlei sociaal-maatschappelijke veranderingen ontstaan. De gedachten die hierbij gevormd worden, kunnen dermate negatief zijn, dat iemand in een depressie belandt. Of een reeds bestaande depressie onderhoudt. Bij de PST leren patiënten om stapsgewijs een probleem te identificeren en definiëren. Er worden concrete, haalbare doelen gevormd. Het gaat om een korte therapie (plm 10 sessies) waarin technieken hiervoor worden aangeleerd. Nu werd vergeleken hoe de 3 groepen herstelden.
.
Ze testten de groepen met een aantal neuropsychologische testen. Onder andere met de RBANS geheugentest – dit staat voor 'Repeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status'. Maar ook met de Trail-Making, Controlled Oral Word Association, Wechsler Adult Intelligence Scale–III Similarities, and Stroop tests (over de Stroop las je eerder in CC, hier staat ook zo’n test).
.
Na 12 mnd: een significant verschil tussen de 3 groepen, maar alleen op gebied vd RBANS test. Op de overige testen, die zich bijvoorbeeld richten op de concentratie, scoorden ze gelijk. De groep die een SSRI gebruikte, scoorde significant beter op de RBANS geheugentest. Het 'globale cognitieve functioneren', en in het bijzonder waren de verbale en visuele geheugenfuncties beter. Ook opmerkelijk was dat de SSRI groep vaak beter zelfstandig kon functioneren. (Arch Gen Psych '10;67(2):187-96).
.
Boeiend is dat dit effect los stond van de aanwezigheid van een depressie. En ook los van of deze depressie op de SSRI verbeterde. Een onafhankelijk effect dus. Zeer interessant. Wat gebeurt er? Is de toename van serotonine in bepaalde gebieden van het brein zo gunstig? Is het het effect van de SSRI op neuroplasticiteit in de hippocampus? Hier waren al eerder aanwijzingen voor. Maar deze resultaten plaatsen je voor een dilemma. Want je gaat niet iedereen na een CVA een SSRI geven. Eerst afwachten of dit onderzoek reproduceerbaar is. Maar wel iets om in de gaten te houden. Ook iets om te vergelijken met een groep die (nog) intensievere lichamelijke oefeningen gaat doen? We hebben het er al vaker over gehad dat fysieke training ook je brein traint (zie bijv excercise!) Maar dat het de serotonine zal zijn… een aanknopingspuntje … kregen we eerder… .

Lees verder over cognitie op de CC WIKI.
.
Foto: Celgroei in de hippocampus.
Mrt '10