DE WERKGROEP, FREUD & LUCIAN’S CREATIVITEIT

Vandaag heb ik 2 werkgroepen gedraaid voor 2e jaars studenten in het onderwijsblok 'Psychopathologie'. Dat behandelt de basis van het vak in de breedste zin. Van 'het psychiatrisch onderzoek' tot neurobiologie & -anatomie. En de basisbeginselen van behandeling, variërend van psychotherapie tot medicatie. Vandaag lag het accent op kennismaking met de grondbeginselen vd psychoanalyse. Met de daarbij horende theorieën over het hoe ons denken en gedrag wordt gereguleerd. En over hoe zich daar van uit psychiatrische symptomen kunnen ontwikkelen. Geen makkelijke materie - een tough cookie zogezegd.
We behandelden 3 gezichtspunten, het 'topische gezichtspunt', het 'structurele gezichtspunt' en het 'objectrelationele gezichtspunt'. Allereerst het 'topische gezichtspunt' van Sigmund Freud. Waar komt Lucians creativiteit vandaan? Freud gaat er van uit dat ons denken, voelen en handelen in belangrijke mate worden bepaald door onbewuste verlangens, fantasieën, angsten, verwachtingen etc etc. Hij onderscheidt hierbij 2 vormen van denken. Allereerst je 'logische verstand'. Gewoon het besef van wat nodig en wat niet nodig is, dingen afwegen, plannen maken etc. Dat soort denken noemt hij 'secundair procesdenken' (SP) en heb je rond je 12e jaar als het goed is redelijk onder de knie. Zo rond je 6e denk je nog anders. Dan denk je veel meer in beelden, gestuurd door je gevoel. Het zijn nog geen verstandelijke of logische gedachten, het zijn meer emotionele associaties. Er speelt van alles, angst, boosheid, 'lust', 'onlust', fantasie, magische dingen. Dit soort denken noem je 'primair procesdenken' (PP). Zowel PP als SP blijven op volwassen leeftijd bestaan. Als volwassene kan je als het goed is met je gezonde SP-verstand de lusten/onlusten, fantasieën, etc etc die uit je PP-emoties voortkomen goed hanteren. Dus je gaat niet als een kleine kleuter lopen stampvoeten, je beheerst je en maakt een plan (hoewel je wel met servies mag gooien!). Soms floept het PP heel even te sterk omhoog. Bijvoorbeeld op momenten dat je een 'Freudiaanse verspreking' maakt. Tot mijn verrassing was dit niet voor iedereen een bekend begrip. Terwijl het zo geinig is. Ik had als voorbeeld oa 2 YouTube filmpjes van vader (I) & van zoon (II) Bush. Je PP kan je leven verstoren als het een te heftige rol gaat spelen en de overhand neemt boven je SP. Bijv als je die diepe angsten niet meer rationeel kunt beheersen. Dan kan je gezonde verstand zo van de kaart raken dat het als het ware zich helemaal naar de angsten gaat voegen. Dan zie je opeens echt in iedereen een mogelijke aanvaller. Zo kan je in een psychose raken. Het PP verrijkt echter ook in hoge mate ons leven. Wat zouden wij en Lucian zijn zonder beeldende fantasieën als we ons creatief willen uiten? Dan kom je met alleen je gezonde verstand niet ver. Op zo’n moment maken we dus gebruik van ons PP. Denk aan schilderijen, waar bijna altijd wel symboliek in zit. Denk aan gedichten vol symbolische beeldspraak.
Nog even kort de andere 2 gezichtspunten. Het 'structurele gezichtspunt'. Dit gaat uit van de 3-eenheid ego, superego en id. Kort-door-de-bocht gezegd, ego is als het ware je bemiddelaar tussen je superego en je id. Je superego staat voor je geweten, je normen&waarden: je eigen ideaal-beeld. Je id staat voor je verlangens en driften, seks!, agressie! Tussen al die heftigheid moet je ego zien dat je stabiel blijft. Dus gisteren móest ik van mijn superego de werkgroep voorbereiden, zorgen dat ik de tekst had doorgelezen, weten welke vragen de studenten moesten beantwoorden, welke video we zouden moeten bekijken etc etc. En mijn id wilde lekker koken, op de bank liggen met tijdschriften, mooie muziek en een wijntje… en een heleboel chocola. Mijn ego bemiddelde: eerst voorbereiden, dan een wijntje. Zo werd mijn inwendige conflict adequaat opgelost. Je ego maakt gebruik van verstandelijk denken. En ook van ‘afweermechanismen’. Dat zijn meer automatisch verlopende, onbewuste processen, nu wat te ingewikkeld om zo kort uit te leggen, misschien een andere keer. Tenslotte het 'objectrelationele gezichtspunt'. Dat is door oa Sigmunds dochter Anna ontwikkeld. Dat is ook op vader Sigmunds grondbeginselen gebaseerd. Maar legt vervolgens het accent op de relatie van de mens met mensen om hem heen. En dan het basale beeld wat iemand van zichzelf heeft. En het beeld dat iemand van anderen heeft. Normaliter vind je jezelf wel OK en vertrouw je in principe mensen om je heen. Dan durf je je kwetsbaar en persoonlijk op te stellen. Maar door je kindertijd kan je bijv ook een heel negatief zelfbeeld ontwikkelen. En/of een negatief beeld van de wereld om je heen. Dat heeft uiteraard invloed op latere relaties.

Kan de lezer dit nog volgen? Dit waren de 3 basale uitgangspunten in een schandalig kleine notendop. Ze vormen de basis voor de psychoanalytische psychotherapie.
Let eens op dingen die bij 6-jarigen, nog gevangen in hun primaire procesdenken, aansluiten. Kermit. De inhoud van 'songs for insight' en van Sesamstraat. Steeds herken je er lusten en onlusten van het PP als thematiek.
En volwassenen en het PP. Kijk naar Lucians werk. Naar Picasso. Welke emoties en fantasieën kolken in hun PP als ze naar hun modellen kijken? Liefde? Boosheid? Angst? Lust?
Vergelijk met werken van mensen met een psychiatrisch beeld, zoals Rathnayake, Cathcart of Patra, waarover ik eerder schreef.

29 Feb '08